Heziketa digitala
BIDEOJOKOAK
Atal honetan bideojokoen inguruan jakin beharreko informazioa eta arrisku batzuk ikusiko ditugu, adibidez bideojokoetan jolasteko gomendatutako adinak eta adingabeko bati bideojoko bat eskeini baino lehen kontutan izan beharreko gauzak.
Guraso-kontrolak
Online zerbitzu guztietan, kontu bat sortu behar den guztietan, segurtasun eta pribatutasun ezarpenak egiteko aukera dago. Bideojoko gehienetan gurasoen kontrolerako aukerak ditugu kontuaren profiletik. Bideojokoaren barruan ez badaude, jokoa sortzen duen enpresaren webgunean, bideo-kontsolaren kontuan edo aplikazioak deskargatzeko dendetan egongo dira, App Store-n edo Google Play-n gailu mugikorren kasuan.
Bideojokoekin lotutako sare sozialak
Joko askok sare sozialen moduko ezaugarriak dituzte, hala nola txateatzeko eta beste pertsona batzuekin hitz egiteko aukera, ezagunak izan ala ez. Gainera, bideojokoekin zuzenean edo zeharka lotutako hainbat sare sozial daude. Ohikoenak Twitch, Youtube eta Discord. Guztiek 13 urteko gutxieneko adina dute erabiltzeko.
Twitch-en eta YouTuben, streamerrek zuzenean ematen dituzte beren partidak, komentatzen dituzte edo jarduera edo ekitaldi desberdinak egiten dituzte. Bideoak ere gordetzen dituzte, aurrerago ikusi ahal izateko. 13 urtetik beherakoentzat, Youtube Kids dago. Ez du ezertarako balio haurrei gazteentzako edo helduentzako gomendatutako jolasetan jolasten ez uztea, beste batzuk Youtuben edo Twitchen nola jolasten duten ikusten badute.
Gainerako sare sozialetan ere, TikTok, Instagram, Snapchat, Yubo, Amino, Wattpad... erabilpen baldintzek erabiltzaileek gutxienez 13 urte izan behar dituztela ezartzen dute. WhatsAppek ezartzen du erabiltzeko gutxieneko adina 16 urtekoa dela.
Discord (+13) jokalari askok erabiltzen dute joko-komunitateak sortzeko, beste pertsona batzuekin jolasteko, beste pertsona batzuekin txat eta ahots bidez komunikatzeko eta estekak, bideoak, irudiak eta dokumentuak partekatzeko. Koordinaziorako edo baterako misioak egiteko beste jokalari batzuekin komunikatzeko aukerarik ematen ez duten jokoetako jokalariek Discord erabiltzen dute horretarako.
Bideojokoei lotutako arrisku batzuk
Nahiz eta indarkeria izan familiak gehien kezkatzen dituen arriskua, badira garrantzi bereko edo handiagoko beste arrisku batzuk, hala nola marketin eta jolasten barruan erosketak lortzeko teknika oldarkorrak, jokalariek ahalik eta denbora gehien eta ahalik eta egun gehien jolasteko pentsatuak daudenak, eta jokalariek ahal duten diru guztia gastatzeko egiten direnak. Kontuan hartu beharreko beste arrisku batzuk eduki desegokiak dira, hala nola alkoholaren eta tabakoaren presentzia, modu positiboan aurkeztua eta industria horiek bultzatuta; drogen presentzia; edertasun-kanonen eta estereotipoen bonbardaketa; ultraprozesatuen eta osasungarriak ez diren edarien presentzia; komunitate toxikoak; eta ezezagunak.
Bideojokoak sailkatzeko nazioarteko sistemak
Joko guztiek jokoak sortzen dituzten enpresek ezarritako erabilera-adin gomendatuak dituzte, eta komeni da horiek begiratzea, nahiz eta, askotan, enpresek adinak jeisten dituzten jokalari gehiago izateko eta diru gehiago irabazteko. Bideojoko sailkatzeko nazioarteko sistema independenteak daude.
Europan PEGI kodea dugu: Pan European Game Information (bideojokoei buruzko informazio europarra) edo PEGI kodea bideojokoen edukia eta aisialdirako beste software mota batzuk Europan sailkatzeko sistema bat da. ISFEk garatu zuen eta 2003ko apirilaren 9an sartu zen praktikan. https://pegi.info/es
Parte-hartzea borondatezkoa da. Edozein softwareren kategorizazioak lortzeko, garatzaileak galdetegi bat betetzen du eta ondoren ebaluatzen da, azkenean sailkapena emateko. Bi sailkapen-modu daude edozein softwarerentzat, bat iradokitako adinekoa, eta beste bat edukiaren deskribapen bati buruzkoa, hala nola hizkuntzaren erabilerari buruzkoa, etab.
Estatu Batuetan Entertainment Software Rating Board (ESRB) dute:
1994an ezarri zuen Entertainment Software Association (ESA) erakundeak. ESRBk modu independentean egiten ditu sailkapenak, irizpideak eta pribatutasun-printzipioak emanez bideojokoen industriarako. Lehenik, bideojokoak sailkatzen ditu indarkeria fisikoaren edo hitzezko indarkeriaren edukiaren eta beste elementu batzuen arabera, hala nola eduki sexualaren arabera. https://www.esrb.org/
Kasifikazio-sistema horiek nahiko fidagarriak diren arren, ez dituzte kontuan hartzen zenbait alderdi, hala nola bideojokoetan ausazko jokoen elementuak sartzea eta salmenta teknika oldarkorrak eta manipulazioak erabiltzea jokalariek jokoan ahalik eta denbora gehien igaro dezaten eta diru kopuru handiena gastatu dezaten.
Praktika horien adibide bat jartzearren, 2022aren amaieran Fortniteri 500 milioi euro baino gehiagoko isuna ezarri zioten, erabiltzaileak beren dendetan gehiago gasta zezaten manipulatzeagatik eta beren plataformako adingabeen pribatutasuna ez errespetatzeagatik. https://hipertextual.com/2022/12/multa-millonaria-a-fortnite
Beste adibide bat Austriako epaia izan daiteke, 2022ko otsailekoa, FIFA bideojokoaren barruko gutun-azalak apustutzat jotzen dituena; beraz, herrialde horretan FIFA 18 urtetik gorakoentzat izango da. https://www.eurogamer.es/un-juzgado-austriaco-dictamina-que-los-sobres-de-fifa-ultimate-team-son-apuestas
Beste adibidez bat "makina tragaperrasen" jolas hau izan daiteke, 12 urtetik gorakoentzako gomendatuta dagoena. https://play.google.com/store/apps/details?id=com.garciagloria.megamoolah
Harrapakin-kutxak edo LootBox-ak
Harrapakin Kutxak edo LootBoxeak bideojokoetan aurkitzen ditugun arazorik handienetako batzuk dira, bideojoko guztietan, baita ofizialki 3 urtetik gorakoentzat gomendatutakoetan ere. Erosten diren kutxak dira, balio jakin bat dute, baina ez dugu kutxaren edukia ezagutzen , ordaindu dugunaren balio bera duen zerbait izan daiteke, balio handiagoa edo txikiagoa duena, baita ia zero balio duena ere. Kutxa edo gutun-azal itxurako txanpon-makinak dira, eta ezinezkoa da ez erabiltzea; izan ere, erosten ez baditugu ere, jokoan zehar eskuratzen ditugun gauza asko Harrapakin Kutxa moduan aurkezten zaizkigu.
2015ean harrapakin kutxek 15.000 milioi dolar sortu zituzten, eta 2025erako 25.000 milioi dolar sortzea espero da. Erosketa gehienak pertsona ahulek egiten dituzte, eta ez dira konturatzen jokoarekiko/apustuekiko adikzioa garatu dutela; izan ere, bideojoko batean jokatzen ari badira, nork pentsa dezake online jokoarekin edo apustuekin lotu daitezkeela? Badakigu kasino batean horrelako gaixotasun bat garatu dezakegula, baina bideojoko batean ez zaigu bururatzen horrelako zerbait gerta daitekeenik. Erresuma Batuan Harrapakin Kutxak aztertu zituzten, % 97 12 urtetik gorakoentzat dira egokiak, eta % 53 7 urtetik gorakoentzat. Datu batzuk gehiago ematearren, Apple eta Androiden joko ezagunenen % 80k Lootboxeak dituzte; Steam plataforman joko ezagunenen % 71k Lootbox-ak dituzte, Erresuma Batuan soilik 11 eta 15 urte bitarteko 55.000 adingabe arriskuan daude jokalari gisa katalogatuta Lootboxeen ondorioz; LOLen jokalarien % 20 arriskuan dauden jokalari gisa katalogatuta daude Lootboxen ondorioz. Hori guztia gertatzen da bideojokoak ahalik eta etekin ekonomiko handienak atera nahi dituzten enpresak direlako, online kasinoek diru asko sortzen zutela konturatu zirelako eta pixkanaka bideojokoetan integratzen joan direlako.
Harrapakin Kutxak edo Lootbox-ak erosten dituzten pertsona gehienak ez dira konturatzen apustu egiten ari direla, eta, hainbat ikerketaren arabera, gamerren % 5ek LootBox-etatik datozen irabazien erdiak sortzen dituzte; LootBox-ekin elkarreragiten dutenen elkarketa demografikoak erakusten du joko desordenatua, alkohol eta droga abusua bezalako beste onarpen-arazo batzuk dituztenen berdina dela; eta Lootbox-ak ausazko jokoen antzeko egiturak dituzte.
Horregatik, joko batzuetarako, sailkapen-sistema horiek proposatutako adina baino adin altuagoak gomendatzen ditugu.
Euskaraz dauden bideojolasen zerrenda hemen aurkitu dezakezue: https://gamerauntsia.eus/jokoak/euskarazko-bideojokoak/
Jarraian, Qustodioren arabera Espainian adingabeek gehien jokatzen dituzten bideojokoen zerrenda aurkezten dizuegu, bakoitzaren azterketa txiki batekin, gomendatutako adinekin, izan ditzaketen arriskuetako batzuekin eta kontuan hartu beharreko gauzekin.