Heziketa Digitala
Delituak interneten
Ziberdelituen inguruko baliabideak: Phishing-a ezagutu, ziberbullyinga edo ziberjazarpena, identitatea ordeztea, sekretuak aurkitu eta ezagutaraztea... eta haien ondorio penalak
MEHATXUAK
1. Urtebetetik bost arteko espetxealdi-zigorra, baldin eta mehatxua kopuru bat exijituz edo beste edozein baldintza ezarriz egin bada, nahiz eta baldintza zilegia izan, eta errudunak bere asmoa lortu badu. Hori lortu ezean, sei hilabetetik hiru urte arteko espetxealdi-zigorra ezarriko da.
Aurreko lerrokadan adierazitako zigor altuenak ezarriko dira, mehatxuak idatziz, telefonoz edo edozein komunikazio edo erreprodukzio-bide erabiliz egiten badira, edo erakunde edo talde errealen edo kasuen izenean egiten badira.
2. Sei hilabetetik bi urte arteko espetxealdi-zigorra, mehatxua baldintzazkoa izan ez denean.
30 hilabetetik 5 urtera bitarteko isunak.
SEKRETUAK AURKITU ETA EZAGUTARAZTEA
Hiru hilabetetik urtebeterako espetxealdi-zigorra edo sei hilabetetik hamabi hilabete arteko isuna ezarriko zaio, biktimaren baimenik gabe, bizileku batean edo hirugarrenen begiradatik kanpoko beste edozein tokitan bere pertsonaren irudiak edo ikus-entzunezko grabazioak hirugarrenei zabaldu, ezagutarazi edo lagatzen dizkienari, baldin eta zabalkundeak pertsona horren intimitate pertsonala larriki kaltetzen badu.
Zigor handiena ezarriko da ekintza ezkonlagunak edo harekin antzeko afektibitate-harremanaren bidez lotuta dagoen edo egon den pertsonak egin dituenean, nahiz eta elkarrekin ez bizi, biktima adingabea denean, babes berezia behar duen desgaitua denean, edo ekintzak irabazi-asmoz egin direnean.
6 hilabetetik 12 hilabete bitarteko isuna. 3 hilabetetik urtebete bitarteko espetxealdi zigorra.
KALUMNIAK ETA IRAINAK
Kalumnia da delitu bat egoztea, haren faltsutasuna ezagututa edo egiarekiko mesprezu ausartegia eginda. Kalumniak sei hilabetetik bi urte arteko espetxealdi-zigorrarekin edo hamabi hilabetetik 24 arteko isunarekin zigortuko dira, publizitatearekin zabaltzen badira, eta, bestela, sei hilabetetik 12 arteko isunarekin.
6 hilabetetik 2 urte arteko espetxealdia / 12 hilabetetik 24 hilabete bitarteko isunak.
Iraingarria da beste pertsona baten duintasuna kaltetzen duen ekintza edo adierazpena, pertsona horren ospea kaltetzen duena edo haren estimazioaren aurka egiten duena.
Delitu izango dira, soil-soilik, beren izaera, efektu eta inguruabarrengatik, kontzeptu publikoan larritzat jotzen diren irainak, 173. artikuluaren 4. paragrafoan xedatutakoari kalterik egin gabe.
Egitateak egozteko irainak ez dira astuntzat hartuko, salbu eta ekintzak faltsuak direla jakinda edo egia ausarkeriaz mespretxatuta egin direnean.
Irain larriak publizitatearekin egiten badira, sei hilabetetik hamalau arteko isuna ezarriko da, eta, bestela, hiru hilabetetik zazpi artekoa.
3 eta 7 hilabete bitarteko espetxealdia kasu arinetan edo 6 eta 14 hilabete bitarteko isuna (publizitatea dagoenean)
JAZARPENA - ZIBERJAZARPENA
Stalking izenez ere ezaguna, pertsona batek sare sozialen bidez beste bati egiten dion kontaktu intrusibo edo etengabea da, biktimaren osasun mentalean alterazioak eragiten dituena, baita beldurra eta larritasuna ere.
Ziberbullyinga haur edo nerabe bati sare sozial baten bidez ematen zaion jazarpen, umiliazio, iseka eta mehatxu ekintzari ematen zaion terminoa da.
3 hilabetetik urtebeterako espetxe-zigorra, edo 6 hilabetetik 12 arteko isuna.
Hala ere, biktimaren baimenik gabe irudiak zabaltzen diren kasuetan, zigor hori 2 urtetik 5 urtera luzatu ahal izango da.
IDENTITATE
LAPURKETA
Interneten erabiltzen den deliturik ohikoenetako bat da. Kontua kontu faltsuak sortzea da, beste pertsona baten datuak eta argazkiak erabiliz eta, horrela, beste pertsona batzuen ahultasuna aprobetxatu ahal izateko.
Delitu honen helburu nagusia informazioa modu desegokian lortzea da: pertsonala, argazkiak, ordainketak egitea...
6 hilabetetik 3 urte arteko espetxealdi-zigorra eta 6 hilabetetik 12 hilabetera bitarteko isuna.
phishing edo identitate ordezkapena
Interneteko deliturik antzinakoenetako bat da. Enpresen edo partikularren nortasuna ordezkatzean datza, informazio pribatua edo konfidentziala legez kanpo atera ahal izateko.
Metodorik ohikoena engainua da, mezu faltsu baten bidez, biktimari bere informazio pertsonala eskatzeko. Helburua da erabiltzaileen banku-kontuen edo bestelako datu konprometituen pasahitzak lortzea eta haien aurka erabiltzea.
Zigor Kodearen 250. eta 251. artikuluen arabera, delitu mota horrentzako espetxe zigorra sei urtekoa ere izan daiteke.
DELITUAK
Sabotai informatikoak: Sare edo sistema informatikoetan dauden datuen, programen edo dokumentuen suntsipen edo aldaketak (zigor kodearen 263 artikulua eta beste batzuk).
Iruzur informátikoak: Legez kanpo etekina lortzeko datu eta programen manipulazioen bidez egiten diren iruzurrak. (Zigor kodeko 248 eta hurrengo artikuluak).
Delitu hauen adibideak: malware-aren erabilera baimenik gabe sistema, smartphone eta halako beste leku batzuetan sartzea, gailuak infektatu eta hondatzeko, informazioa jasotzeko, onura pertsonalak ateratzeko...
Ingenieritza sozialaren erabilepena erabiltzaileak engainatzeko eta jakin gabe datu pribatuak edo banku datuak emateko, edo online ematen diren erosketetan iruzurrak izan daitezke beste adibide batzuk.
FALTSUKERIAK
Datuak dituen dokumentu edo fitxategien kontzeptua. Txanponen eta kredito txartelen faltsutzearen luzapena. Faltsukeria delituak egiteko ordenagailu edo programen frabrikazioa edo jabetza. (Zigor kodeko 386 eta hurrengo artikuluak).
HAUR PORNOGRAFIA
Material pornografikoaren jabetza, produkzioa, salmenta, erakusketa edo distribuzioa, edozein bide erabiltita, adingabekoak erabili dituztenean material hori egiteko, nahiz eta materiala atzerritarra izan edo jatorria ezezaguna duen. (art 189).
Aurreko jokaeren laguntza (produkzioan, salmentan, erakusketan edo distribuzioan laguntzen duena). (189 artikulua).
Urtebete eta 5 urte bitarteko espetxe zigorra. 5 - 9 urte bitarteko espetxe zigorra baldintza bereziak betetzen badira (16 urte baino txikiagoak, egoera umiliagarriak...).
Nabaria dena aipatu gabe, adingabekoak (0-17 urte) biluzik agertzen diren materialen jabetza edo distribuzioa, sare sozialak edo edozein tresna erabiliaz delituak dira. Gurasoak eta aiton-amonak kontuz ibili, adingabekoen argazkiak bidaltzen dituztenean hondartzan, bainu bat hartzen... edo nerabeak sexting-a praktikatzen dutenean. Adingabekoen arteko sexting-a legearen kontrakoa da, horrelako argazki edo bideo bat mugikorrean edo ordenagailuan izatea delitua da.
Guraso, ikasle eta irakasleentzako delituen inguruko informazio gehiago guraso eta ikastetxeentzako baliabideen atalean aurkitu ditzakezue.