Adingabeak eta sare sozialak: Konfiantza ala utzikeria?

Sare sozialek adingabeentzat dakartzaten arriskuei buruz hitz egitean, familia askok nire ustez gaizki planteatuta dagoen dilema bat izaten dute: adingabeek sare sozialetan egiten dutena zaintzea edo haiengan “konfiantza" izatea eta ez egitea.

Sare sozialak modu seguruan eta osasungarrian erabiltzeko, oinarrizko gomendio batzuk daude. Lehenengoa gutxienez 16 urte arte itxarotea da, nik 18 urte arte itxoin behar dela esango nuke. Beren negozio-ereduaren ezaugarrietako bat da mendekotasuna sortzeko diseinatuta daudela. Gainera, negozio-eredua arretan oinarrituta dagoenez, berdin dio zer ikusten hasten garen, gure arreta gehien ematen duten edukien iradokizunekin bonbardatuko gaituzte: emozio negatibo biziak sortzen dituzten edukiak (konparazio sozial negatiboak sortzen dituztenak edo sumindurak sortzen dituztenak adibidez), sexua, desinformazioa eta indarkeria. Horrek, beste gauzen artean, ondorio negatiboak ditu gure osasun fisiko, emozional eta mentalean.

Oinarrizko beste gomendio bat da erabilera-denbora asko mugatzea. Adingabeen kasuan, gutxienez denbora batez familiarekin batera erabiltzea ere gomendatzen da, arriskuak detektatzen erakusteko, ikusten dutenari testuingurua ezartzeko, ikusten ari direna behar bezala interpretatzen irakasteko eta erabilera seguru eta osasungarrian gidatzeko. Hirugarren oinarrizko gomendioa mundu digitalaz, haren arriskuez eta prebentzioaz eta adingabeek sareetan bizi dutenarik buruz etengabe hitz egitea da.

Baina oso zaila da helduek erabilera seguru eta osasungarrian heztea, baldin eta heldu gehienek ez badakite sare sozialen erabilera seguru eta osasungarria egiten, eta ez badituzte ezagutzen pantailak gehiegi erabiltzearen ondorioak, pornografia ikustearen ondorioak, sare sozialek osasun mentalean dituzten ondorioak, adikzioa sortzeko nola dauden diseinatuta... Helduok premia handiz gauza hauek guztiak ikasi behar genituzke gehienok sare sozialak egunero, eta gero eta denbora gehiagoz, erabiltzen ditugulako.

Testuinguru honetan, familia askok aukeratzen dute beren adingabeen "pribatutasuna" errespetatzea eta ez sartzea adingabeek beren sare sozialetan egiten dutena ikustea. Seme-alabengan “konfiantza" dutela esaten dute, eta sare sozialen erabilera segurua eta arduratsua egingo dutela pentsatzen dute. Inork irakatsi ez badio, adingabe batek zerbaiten erabilera segurua eta arduratsua egin dezake?

Bestalde, norbaitek sare sozialen erabilera seguru eta positiboa egiten duelaren konfiantza izan dezaket, pertsona horrek egiten duena erakusteko ohitura badu, noizean behin ikusten ari dena zer den, bizitzen duenarekin nola sentitzen den edo zer gauzek atentzioa ematen dioten kontatzeko ohitura badu, hau da, gure artean komunikazio arina eta bi norabideko konfiantza baditugu.

Ikerketa gehienen arabera, adibidez nola ColaCao Fundazioak eta Madrilgo Unibertsitate Komplutenseak 2024an ziberjazarpenari buruz egin zuten azken ikerketa, adingabeen %80k baino gehiagok ez du etxean Interneten bizi edo egiten duen ezer kontatzen.

Sare sozialen erabileran gida bat ez badago, komunikazio arina ez badago eta adingabeek sare sozialak inolako kontrol eta mugarik gabe erabiltzen badituzte, familia askok konfiantza deitzen duten hori utzikeria da. Haien seme-alabak mundu digitalean abandonatzen dituzte. Ez dute ideiarik ere adingabeek mundu digitalean zer egiten duten edo zer bizipen dituzten.

Nerabeen eta sare sozialen gaia kudeatzea ez da erraza. Etengabeko lana eta esfortzu handia eskatzen ditu baina familiak, oro har, ez daude lan hori egiteko prest. Ia nerabe guztiek sare sozialak erabiltzen dituzte, gehienek kontrolik gabe, eta familien ehuneko txiki bat baino ez da joaten hezkuntza digitalarekin laguntzeko eskaintzen zaizkien prestakuntza eta saioetara.

Utzikeria honek haur eta nerabeengan benetako ondorio negatiboak ditu baina aspaldi, familiek beste leku batera begiratzea aukeratu zuten.