Sare sozialek iraultza ekarri zuten komunikazioaren eta harreman sozialen mundura. Plataformak sortu ziren informazioa partekatzeko eta munduko edozein lekutan zeuden pertsonekin modu azkar eta errazean harremanak izateko. Baina a priori zerbait positiboa zirudiena, osasunarekin, arriskuekin eta ondoezarekin lotutako arazoen hondorik gabeko putzu
bihurtu da.
Sare sozialen jabe diren enpresek potentzial ekonomikoa ikusi eta inolako ardurarik eta eskrupulurik gabe ustiatzera joan zirenean, hasi zen aldaketa-prozesua. Sare sozialen negozio-ereduak erabiltzaileak mendeko bihurtzea du helburu, haiek erabiltzeari utz ez diezaioten (dirua irabazteko iragarkiak ikusi eta erabiltzeko informazioa sortzen dugun bitartean), eta oinarri horrekin oso zaila da, ia ezinezkoa, modu osasungarrian erabiltzea. Diru-kopuru izugarria dago, konputazio-ahalmena eta Adimen Artifiziala, sare sozialekin nola elkarreragiten dugun, nolakoak garen eta nola funtzionatzen dugun, zertarako erabiltzen
ditugun eta haiekiko dugun mendekotasuna aztertzeko. Kontzienteki erabiltzeko, gure aldetik asko jarri arren, jokoan sartu eta erabiltzen hasten bagara, modu batera edo bestera, galdu egingo dugu, kontu egizue.
Sare sozialetako algoritmoek pantailetan denbora luzeagoz itsatsita egotea eragiten diguten edukiak sustatzen dituzte, edo pantailekin elkarreragin handiagoa izatea. Besteak beste, eduki sexualizatua sustatzen dute, eta asko laburtuz eta sinplifikatuz, erabiltzaile askok, duten adina izanda ere, pornoa ikusteko aukerak areagotu eta areagotu egiten dira.
Elkarreragin gehien sortzen duen emozioa sumindura denez, gero eta eduki sumingarri gehiago ikusiko dugu, elkar eragiteko, komentatzeko edo partekatzeko, eta okerrena da ez garela konturatuko. Alderdi politikoak ohartu ziren sare sozialek propaganda zabaltzeko eta boto-emaileak manipulatzeko duten ahalmenaz, eta hauteskunde-arma gisa erabiltzen hasi
ziren. Berdin zaie bidean munstro kontrolaezin bat elikatzen ari badira, eta munstro hori ere, haien aurka itzuliko da. Suminduraz gain, alderdi politikoek eta beste botere faktikoek desinformazioa erabiltzen dute gizartea manipulatzeko oro har, eta sare sozialetan zabaltzen dute nagusiki, edozer zabal daitekeelako ia inork ezer esan gabe. Onartu egin dugu. Duela
urtebete arte, egia gezurretik eta manipulaziotik bereizi nahi zuenak, jarraibide erraz batzuk bete behar zituen ikertu ahal izateko, baina, gaur egun, ia ezinezkoa da hori egitea, Adimen Artifizialak sortutako irudi, bideo eta soinuekin.Gainera, askoz desinformazio modu gehiago daude, ez bakarrik berariaz engainatzeko sortuak.
Influencer askok, eta hala izan nahi duten pertsonek, modu kontzientean edo inkontzientean desinformatzen dute egunero, beren helburua, jarraitzaile eta like gehiago lortzeko. Edukiek askatasunez zirkulatzen dute, esanez Covid delakoarekin ez infektatzeko, gargarak egin behar direla Betadinerekin eta osasunarekin lotutako antzeko gauzekin, arriskurik ez dakarten
zentzugabeko gauzetatik hasi eta oso gauza arriskutsuetara arte; haurdun ez geratzeko, nahikoa dela otoitz egitea, aguakate hezurrekin zopa bat egitea edo zure nahia izatea esaten duen jendea; ia inork ez du sexu-transmisioko gaixotasunei buruz hitz egiten sexu-harremanei buruz berba egiten dutenean. Edonork, inolako prestakuntzarik gabe, edozein gauzari buruz hitz egiten du; iruzurgileek aldarrikatzen dute lan egin gabe diru asko irabaz daitekeela eta "lan egiten baduzu, kokoloa zara; 25 urterekin etxe bat jabetzan ez baduzu, porrot egin duzula" eta "porche bat ez baduzu, nahi ez duzulako eta pobrearen pentsamoldea duzulako", non eta ez dituzun bere ikastaroak erosten, aberats egingo baitzaituzte, non eta ez zaren harpidetzen bere ordainketa-kanaletara apustuak egiten edo inbertitzen irakats diezazuten. Jende askok pentsatuko du, "baina nor erortzen da gauza hauetan?" Bada, nerabe eta gazte asko eta asko.
Espainiak du Europako gazte-ludopaten tasarik handiena, jende horrek diru-kopuru lotsagarria irabazten du eta erantzukizunaren zati bat du. Ez dut sare sozialetan zehar dabilen bizitzako hainbat alderdiri lotutako desinformazio kantitatea, nerabeengan are eragin handiagoa duena, laburbiltzeko eta transmititzeko gaitasunik, ikaragarriak baita. TikT ok-en edukiaren % 44 pisu-galerarekin lotuta dago, online nutrizioaren munduak ere badu prestakuntzarik gabeko jendea, bere gehigarriak eta bere gauzak saltzeko helburuarekin informatzen ez duena eta bere jarraitzaileak arriskuan jartzen duena. Influencers-fitness askok ez dute prestakuntzarik eta, ondorioz, beren jarraitzaileak ere arriskuan jartzen dituzte ariketak eta bizimoduak gomendatzean.
Erabiltzaile askok, batez ere neskek, iragazkiak erabiliz igotzen dituzte irudi eta bideo guztiak, "hobeto ikusteko" saiakeran, eta horrek ondorio bikoitza du: alde batetik, gainerako erabiltzaileak zimurrak eta aleak kentzen dizkieten, aurpegia profilatzen dieten, hortzak zuritzen dizkieten... iragazkiak dituzten pertsonen irudiak ikusten hasten dira, ikusten dutenarekin
alderatzen dira eta beren buruarekin gaizki sentitzen hasten dira. Bestalde, beti iragazkidun irudiak igotzen dituzten pertsona horiek beroriek gaizki sentitzen dira iragazkirik gabeko ispilu baten aurrean begiratzen dutenean. Edertasunarekiko eta gaztetasunarekiko obsesioaren ondorioz, kosmetikoen industria izugarri hazten ari da salmentetan, eta neska askok edertasun-errutinak, makillajea eta larruazalaren zaintza transmititzen dituzte, prestakuntzarekin eta prestakuntzarik gabe. Hori hain urrun iristen ari da, ezen dagoeneko badaude "kosmetikorexia" (edertasun-produktuekiko eta larruazalaren zaintzarekiko obsesio neurrigabea) jasaten duten helduak, nerabeak eta neskatoak, eta dermatologoengana joaten hasi dira, edertasun-produktu horiek aplikatzen ari direlako eta larruazala narritatzen dietelako edo ondorio fisiko negatiboak dituztelako. Sare sozialak
erabiltzaileen osasun mentalean sortzen ari diren arazoen kopurua ikaragarria da.Pederastak pozez zoratzen daude sare sozialekin, komunitate kaltegarriak, beren lerroetara batzeko jendea bilatzen baitute, sare sozialetan nagusi den toxikotasuna eta gure osasun mentalean ere eragin handia duena, komunikabide tradizionalen eduki digitalen clickbyteak*, iragazkirik gabeko publizitate kopuru izugarria, birusen eta iruzurren hedapena, sare sozialen bidez egiten diren delitu ugari... gauza asko daude artikulu honetan sartzen ez direnak.
Sare sozialek duten potentzial positibo guztia bigarren maila batera pasatu zen duela asko, eta beren eragin negatiboengatik eklipsatua izan da. Argi dago inor ez dena gai hondorik gabeko putzu honetan sartzeko, maila askotan kaltetuta atera gabe, kontziente izan ala ez. Are gutxiago haurrak eta nerabeak. Egunetik egunera okerrera egiten ari den egoera horren aurrean, sare sozialei, barrutik baino, aurrez aurre begiratzeko garaia da. Ireki dezagun eztabaida: Sare sozialak 18 urtetik
gorakoentzat bakarrik izan beharko lukete? Zer deritzozu?
* Clickbait Interneteko eduki-estrategia bat da, eta erabiltzaileen arreta erakartzea du helburu, engainagarri
izan daitezkeen izenburu sentsazionalisten bidez. Jakin-mina edo intriga sortzen du, erabiltzaileak esteka batean klik
egitera eta eduki espezifiko batera sartzera bultzatzeko.
댓글